NET Terimler Sözlüğü

A

Acceleration Server
Bakınız : “Internet Security and Acceleration Server”

Access modifiers
Sınıf içerisindeki methodların ve değişkenlerin görünebilirliklerini belirten nesne yönelimli programlama dili anahtar kelimeleridir. Örneğin C#’ta public, private, protected, internal ve protected internal olmak üzere 5 adet erişim belirleyicisi bulunur.

Active Server Pages (ASP)
Sunucu tarafında çalışan internet tabanlı uygulama geliştirmek için kullanılan Microsoft teknolojisidir.ASP uygulamaları Jscript,VBscript ya da Perlscript kullanılarak yazılır. İlk olarak Denali kod ismiyle IIS 2.0 da görüşmüştür.

ADO (ActiveX Data Objects)
Veri nesnelerine OLEDB sağlayıcısı aracılıyla erişmek için kullanılan COM bileşenleri kümesidir. ADO genel olarak veritabanlarındaki veriyi ustalıkla yönetmek için kullanılır, Örneğin Microsoft SQL Server 2000,Microsoft Access,Oracle.

ADO.NET (ActiveX Data Objects for .NET)
Veritabanlarının yönetilmesini ve verinin kullanılmasını sağlayan .Net sınıfları ve veri sağlayıcıları (data providers) kümesidir.Örn : Microsoft SQL Server. ADO.NET eskiden ADO+ olarak da bilinirdi. ADO.NET herhangi bir .NET dili ile kullanılabilir.

API(Application Programing Interface)
Uygulama Programlama Arayüzü; Bir donanım, ağ, işletim sistemi , yazılım kütüphanesi, uygulamayla etkileşimi sağlamak için yazılım geliştiriciler tarafından kullanılan programlar, kod kütüphaneleri ya da arabirimler kümesidir.

Application Assembly Cache
Bakınız : “Local Assembly Cache”.

Application Base
.NET uygulamalarının assembly dosyalarının bulunduğu dizindir. Application Folder ya da Application Directory terimleriyle uygulama dizini olarak da geçer.

Application Center
Web siteleri,Web Servisleri ve COM bileşenleri için bir dağıtım ve yönetim paketidir. .NET Kurumsal Sunucuları ürün ailesinin, B2B ve B2C bileşenleri için anahtar görev üstlenir.

Application Domain
Uygulama Etki Alanı ; Her .NET uygulamasının etrafına örülen mantıksal ve fiziksel çemberdir. Bu çember bir sınır oluşturur ve CLR (Common Language Runtime) tarafından yaratılır.Böylece her uygulamanın bir etki alanı bulunur.CLR , çok sayıda .NET uygulamasını ayrı etki alanları içerisine yükleyerek, tek süreçte çalışmasına olanak sağlar.CLR her uygulama etki alanını, diğer uygulamaların etki alanlarından ayırır.Çalışmakta olan .NET uygulamalarının diğer uygulamaların ayarlarını, güvenliğini ve kararlılığının etkilenmesini engeller.Uygulama etki alanları içerisindeki nesneler, sadece remoting kullanılarak etki alanları arasında taşınabilir.

Application Manifest
Uygulamanın kullandığı bileşenleri tanımlayan bilginin bulunduğu kısımdır.

Array
Aynı tip nesnelerden oluşan,herbiri tek bir belirteç ile gösterilen indekse sahip yapıdır..NET Framework içerisinde, tüm diziler “System” namespace altındaki Array sınıfından miras alınır.

ASP.NET (Active Server Pages for .NET)
İstemci tarafında web formları , sunucu tarafında web servisleri gibi web tabanlı uygulamalar hazırlamak için kullanılan .NET sınıfları kümesidir.Microsoft ASP teknolojisinden türetilmiş ve .NET Framework ile kullanımı için uyarlanmıştır.

Assembly
.NET uygulamasını oluşturan ; kaynağı, güvenlik yönetimini, versiyonlamayı,paylaşımı,dağıtım bilgisini ve CLR tarafından çalıştırılan gerçek MSIL kodunu içeren bütün dosyalar. Tek bir DLL ya da EXE olabileceği gibi bir çok dosyadan da oluşabilir.COM modülünün aşağı yukarı dengidir.Bakınız : “assembly manifest,private assembly,shared assembly”.

Assembly Binding Log Viewer
Bir .NET programlama aracıdır.(Fuslogvw.exe).”Binding” bilgisinin günlüğünü görüntülemeye ve yönetmeye yarar.”Binding” bilgisi, bir assembly CLR tarafından yüklendiğinde çalışma zamanı esnasında güncellenir.Günlüğü görüntülemek, öncelikle bir assembly dosyasının neden bulunamadığı belirlemek ve doğru assembly dosyalarının .NET uygulaması tarafından yüklendiğini doğrulamak amacıyla kullanılır.

Assembly Cache
Assembly Önbelleği ayrılmış bir hafıza alanıdır ve belirli bir makinede çalışan .NET uygulamalarının assembly dosyalarını saklamak için kullanılır. Bakınız : “Global Assembly Cache,Local Assembly Cache, Download Cache”.

Assembly Cache Viewer
Bir .Net programlama aracıdır.(Shfusion.dll). Windows Gezginini kullanarak Global Assembly Cache’teki bilgiyi görüntülemeye,ekleme ve kaldırmaya yarar.Bu görüntüleyici, %WINDIR\Assembly dizinine Windows Gezgininde tıklayarak kullanılır. Bakınız : “Global Assembly Cache Utulity”.

Assembly Dependency List
Bir .Net programlama aracıdır.(Adepends.exe). Belirli bir assembly dosyasının üzerinde değişken olduğu bütün assembly dosyalarını göstermekte kullanılır.

Assembly Informational Version
Assembly sürüm numarasına ek olarak bulunan ve sürüm bilgisi ekleyen bir niteliktir. Bu sürüm bilgisi bir string olup, pazarlama bilgisin, örneğin ürünün isminini ve numarasını içerir. Örn: “Windows 2000 Sunucusu” ,“Microsoft BizTalk 2004”,”Microsoft Visual Studio .NET 2003”).

Assembly Linking Utility
Bir .NET programlama aracıdır.(al.exe). Belirtilen MSIL modullerinden ya da kaynak dosyalarından assembly manifest oluşturmaya yarar. Ayrıca, Assembly Linker ve Assembly Generation Utility olarak da bilinir.

Assembly Manifest
Bir assembly içeriğinin detaylı tanımıdır. Bir manifest; isim, sürüm, tipler ve kaynaklar, ve diğer assembly dosyaları üzerindeki değişkenlikleri tanımlayan ¤¤¤¤data içerir. Manifest, bir assembly dosyasının kendi kendisini tanımlamasına, kolay dağıtımına ve Windows registry dosyasında bilgi saklayarak tek bir sisteme bağlı kalmamasına olanak sağlar.

Assembly ¤¤¤¤data
Assembly dosyalarında saklanan ¤¤¤¤data.

Assembly Registration Tool
Bir .NET programlama aracıdır. (RegAsm.exe). Windows Registery dosyasına bir assembly dosyasını kayıt (register) etmek için kullanılır. Eğer COM istemcilerinin, .NET assembly dosyasında bulunan yönetilen methodları çağırması gerekiyorsa, kayıt işlemi gereklidir.Bu araç aynı zamanda gerekli kayıt bilgilerini bulunduran bir “.reg” uzantılı kayıt dosyası oluşturmak için de kullanılabilir.Kayıt işlemi assembly yüklendiğinde bir kere yapılır.

Assembly Version Number
Bir assembly dosyasının kimliğinin bir parçasıdır. Sürüm numarasını, revizyon ve yapım bilgisini belirtmek için kullanılır.Sürüm nokta ile ayrılan 4 tamsayı ile gösterilir. Bu 32-bit tamsayılar “...” şeklindedir. Sürüm numarası assembly manifestinde saklanır ve sadece tek bir assembly dosyasının içeriğine hitap eder. Herhangi bir şekilde birbirinden farklı sürüm numarasına sahip iki assembly dosyası, CLR tarafından tamamen farklı iki assembly dosyası olarak muamele görür. Bakınız : “Assembly Information Version “

Attribute-Based Programming
Nitelik Bazlı Programlama, bir programlama modelidir ve API çağırma tabanlı programlamada mümkün olmayan, program davranışının esnek olmasına imkan tanır. Nitelikler, ¤¤¤¤dataya yeni bilgi eklenmesine olanak sağlar, ve bu bilgi sınıflara verilen, tiplerin davranış tanımlarını genişleten ekstra bir bilgidir. Nitelik değerleri tasarım esnasında programcı tarafından belirlenir ve daha sonra çalışma zamanı esnasında kullanıcılar ya da diğer programlar tarafından değiştirilebilirler. Bu da kodun tekrar derlenmesi ihtiyacını ortadan kaldırır. Bakınız : “Reflection”.

Attributes
Kod elemanlarına (örn: assemblies,modules,members,types,dönen değerler,ve parametreler) programcılar tarafından ek bilgi (örn:¤¤¤¤data) eklemek için kullanılan dil yapılarıdır. Bakınız: “Custom Attributes”.

Avalon
Longhorn işletim sisteminde grafiksel altsistemin (User Interface Framework) kod adıdır

B

B2B (Business-to-Business)
Bilginin iş birimleri arasında olan değişimi ve paylaşımıdır. ŞirketÛŞirket

B2C (Business-to-Consumer)
Bilginin iş birimi ile tüketici (Örn: Müşteri) arasında olan değişimi ve paylaşımıdır.
ŞirketÛMüşteri
BackOffice Server
Microsoft Sunucu uygulamaları takımıdır. B2B ve B2C hizmetleri için kullanılır. Bu takım içerisinde Windows 2000 Sunucusu,Exchange 2000 Sunucusu,SQL 2000 Sunucusu, Internet Security and Acceleration 2000 Sunucusu, Host Integration 2000 Sunucusu ve System Management 2.0 Sunucusu yer alır. Bu sunucu uygulamaları .NET Kurumsal Sunucuları Ürün Ailesi olarak anılmaktadır.

Base class
Türetilmiş sınıfın ana sıfıdır.Sınıflar başka sınıfları yaratmak için kullanılabilirler. Başka bir sınıfı yaratmak ya da türetmekte kullanılan sınıf base class ya da super class olarak tanımlanır. Bakınız : “Derived Class, Inheritance”.

BizTalk Server
Organizasyon içerisinde ya da organizasyonlar arasında entegrasyon, otomasyon ve farklı uygulamaların yönetimine imkan sağlayan Microsoft Sunucu uygulamalarından oluşur. BizTalk Sunucusu, .NET Kurumsal Sunucuları Ürün Ailesinin anahtar B2B bileşenidir.

Boxing
Değer tipinin (Value Type) , referans tipli nesneye (reference type object) çevrimidir. Örn: System.Object). Değer tipleri (Value types) yığında (stack) saklanırlar ve nesne olarak işlem görebilmesi için öncelikle hafızada (heap memory) yeni bir nesneye dönüştürülmelidirler. Yeni nesnenin metodları, fonksiyonları ve olayları (events) değer üzerinde işlemi gerçekleştirmek için çağırılırlar.Örneğin integer değerinin string değerine dönüştürülmesi. Boxing işlemi CLR tarafından çalışma zamanı esnasında gerçekleştirilir. Bakınız: “Unboxing”.


C

C# (C-Sharp)
.NET Framework ile kullanımı için Microsoft tarafından geliştirilen nesne yönelimli ve tip korumalı (type-safe) programlama dilidir.C# , “si-şarp” olarak okunur. Özellikle .NET Framework kullanılarak kurumsal ve ölçeklenebilir uygulamalar geliştirmek için tasarlanmıştır. C++ ve Java ile sözdizimi (syntax) aynıdır, ve Microsoft tarafından C ve C++ dillerinin doğal evrimi olarak görülmektedir.C#, Anders Hejlsberg (Turbo Pascal’ın yazarı ve Delphi’nin mimarı),Scot Wiltamuth, ve Peter Golde tarafından yaratılmıştır. C#, ECMA-334 standartı ile tanımlanmıştır.

Callback Method
Eş zamanlı olmayan,asenkron işlem çağrısının sonuçlarını geriye döndürmek için kullanılan bir metodtur.Genel olarak , metodlar senkronize biçimde çağırılırlar, yani sonuçlar hazır olana kadar çağrı geriye dönmez.Örn : çıktı ya da geriye dönen değerler. Asenkron bir çağrı sonuçlardan önce geriye döner, daha sonra gerçek sonuçları almak için callback method , yani geri çağırma metodu çağırılır. Geri çağırma metodu, kendi içerisinde sonuçları almasına yarayan program cümleleri içerir. Ayrıca Win32 API’sinde callback function, yani geri çağırma fonksiyonu olarak da bilinir.Bakınız : “Event”.

Casting
Bir değerin, bir tipten (type) diğer bir tipe dönüşümüdür.Tabi burada dikkat edilmesi gereken nokta, eğer 16-bitlik bir tamsayıyı, 32-bitlik bir tamsayıya çeviriyorsak herhangi bir bilginin kaybolmayacağı (implicit casting; derleyici sessizce halleder), ancak aynı işlemi tersi yönde yapıyorsak, yani 32-bitlik bir tamsayıyı 16-bitlik bir tamsayıya çeviriyorsak(explicit casting; programcı cast operator kullanarak gerçekleştirir), işte o zaman casting nedeniyle bilgi kaybının olabileceğidir.

Catching
Bir program istisnasını (exception) bulmak. Bakınız : “try/catch block”.

Class
.Net dillerinde, sınıflar yeni nesneler tanımlamak için kullanılan şablonlardır. Sınıflar, nesnelerin hem özelliklerini hem de davranışlarını belirlerler. Özellikler (properties), sınıf içerisindeki veriyi içerirler. Davranışlar ise nesnenin işlevsel yönüdür, public metodlar (ayrıca member function olarak da bilinir.) tarafından tanımlanırlar. Bir sınıfın public özellikleri ve metodları nesne arabirimi olarak bilinir.Sınıflar tek başlarına birer nesne değildirler.Ancak hafızada bir nesneyi yaratmak,örneklemek (instantiate) için kullanılırlar. Bakınız : “Structure”.

Class members
Bir sınıfın elemanlarıdır.Sınıfın davranışlarını ve özelliklerini belirlerler. Bunlar events,member variables,methods,constructors ve properties . Ayrıca type members olarak da bilinir.

ClickOnce
Whidbey ile birlikte tanıtılan yeni bir dağıtım teknolojisidir.İstemci programın Web uygulamaları gibi kolaylıkla kullanılmasını ve yüklenmesine olanak sağlar.Yüklenecek dosyaları indirmek,versiyonlama, side-by-side yükleme, ve daha fazlası.

Client
İstemci; sunucudan bilgi ya da hizmet talep eden herhangi bir uygulamaya verilen genel isimdir.Bakınız : “server,Client/Server architecture”.

Client-side
İstemci sisteminde oluşan bir işlem ya da olaydır. Örneğin istemci taraflı scripting (client-side scripting),istemci taraflı onaylama (client-side validation), ve istemci taraflı olaylar (client-side events). Bakınız : “Server-side”.

Client/Server Architecture
Sunucunun talep edilen bilgiyi bir veya birden fazla istemci uygulamaya sunduğu bir uygulama mimarisidir. 2 katmanlı mimaride; istemci, kullanıcı arabirimini ve mantıksal işi (business logic) içerirken, sunucu ;veritabanı motorunu ve bilgi depolamayla ilgilenir. 3 katmanlı yapıda ise; mantıksal iş veritabanı sunucusunun işlem yükünü azaltmak için, orta katmanda yer alır ve böylece sistem bakımının kolaylaştırılması amaçlanmıştır. İstemci/Sunucu sistemi içerisinde kullanıcı sayısı, ağın bant genişliğine, yüküne ve sunucunun işlem gücüne bağlıdır.

Bakınız : “Distributed architecture”.

CLR Debugger
Bir .NET programlama aracıdır.(DbgClr.exe). MSIL uygulamaları için Windows tabanlı ve kaynak seviyesinde hata ayıklamak (debugging) için kullanılan araçtır. Bakınız : “Runtime Debugger”.

CLR Minidump Tool
Bir .NET programlama aracıdır.(Mscordmp.exe). Çalışma zamanı esnasında CLR nin mini bir dökümünü almak için kullanılır. Çalışma zamanı esnasında oluşan problemleri incelemek için CLR nin fotoğrafını problem oluşurken çekmek için kullanılır da diyebiliriz. Windows otomatik olarak CLR Minidump aracını Dr. Watson aracı çalışmadan çağırır.(Drwatson.exe)

Code Access Security (CAS)
Kod Erişimli Güvenlik, CLR’nin uygulamalar için güvenlik modelidir.

Collection
Bir sınıf, aynı tip grupları tek bir belirteç kullanarak mantıksal biçimde organize etmekte kullanılır

COM (Component Object Model)
Bileşen tabanlı uygulama hazırlamak için Microsoft tarafından geliştirilen yazılım mimarisidir. COM nesneleri mantıksal bileşenlerdir, herbirinin tekil bir kimliği vardır, arabirimlerini açarak uygulamaların ve diğer bileşenlerin kendi özelliklerine erişmesine imkan tanır. COM nesneleri dilden bağımsızdır, kendi içlerinde iç-süreç haberleşme yeteneği barındırırlar, ve kolaylıkla nesne yönelimli bir tasarıma uyarlar. İlk OLE sürümü tarafından kullanılan içsüreç haberleşme mekanizması Dinamik Veri Değişiminin (DDE – Dynamic Data Echanged) yerini almak üzere ilk olarak 1993 yılında OLE2 ile birlikte çıkmıştır.

COM+
COM ve DCOM yazılım mimarilerinin yeni neslidir. COM+ “COM PLUS” olarak okunur. Çok katmanlı yapı kullanarak dağıtık,işlemsel ve bileşen tabanlı uygulamalar tasarlamayı kolaylastırır. COM+ ayrıca bir çok yeni hizmetede destek verir. Bunlar arasında Just-in-Time (JIT) etkinleştirmesi, nesne havuzlama, ve Microsoft İşlem Sunucusu 2.0 (MTS) yer almaktadır.COM, DCOM ve COM+ kullanımı uygulama tasarımlarında , tamamen Microsoft .NET Framework tarafından değiştirilecektir.

COM+ 2.0
Microsoft .NET Framework ün yayınlanmadan önceki isimlerinden biriydi. Ayrıca “Web Services Platform”a bakınız.

COM Callable Wrapper (CCW)
COM bileşenlerinin yönetilen .NET nesnelerine erişmesine olanak sağlar. CCW çalışma zamanı esnasında bir COM istemcisi bir .NET nesnesini yüklerse yaratılır.

Commerce Server 2000
Ticari Web sitelerini geliştirmek için Microsoft’un e-ticaret sunucu uygulamaları paketidir.Commerse Server, .NET Kurumsal Sunucuları ürün ailesinin, B2C alanında çözüm sunan anahtar bileşenidir.

Common Intermediate Language (CIL)
Sistemden bağımsız olarak .NET derleyicisi tarafından oluşturulan koddur.CIL, yönetilen kodun, program talimatları ve ¤¤¤¤data olarak tek bir dosyada saklanması için bir dosya formatı tanımlar. ILASM assembler ya da JIT derleyicisi, daha sonra CIL i, makine koduna çevirir. CIL, aynı zamanda Microsoft Intermediate Language (MSIL) olarak da bilinir.

Common Language Infrastructure (CLI)
Farklı programlama dilleri ile yazılmış uygulamaların program kodu üzerinde değişiklik yapmadan bir çok ortamda çalışmasına imkan tanıyan .NET mimarisidir. CLI içerisinde bir dosya türü (PE), ortak tip sistemi (CTS), genişletilebilir ¤¤¤¤data sistemi, bir aradil (CIL), faktöre edilmiş ana sınıf kütüphanesi (FCL), ve altta çalışan işletim sistemine erişim (Win32) yer alır. CLI, ECMA-335 standartı ile tanımlanmıştır.

Common Language Runtime (CLR)
.NET program kodunun çalışmasını yöneten çalışma ortamıdır. Hafıza ve istisna yönetimi, hata ayıklama ve güvenlik gibi hizmetler de sunar.

Common Language Specification (CLS)
Üzerinde ortak olarak anlaşma sağlanan özelliklerdir.Programlama dilleri ve .NET Framework arasındaki işlemselliği arttırmak için kullanılır.CLS, programlama dili tasarımcıları ve framework sınıf kütüphane yazarları tarafından üzerinde anlaşılan ortak tip sisteminin bir alt kümesini ve anlaşılan noktaları tanımlar.

Common Object File Format (COFF)
Bakınız ” Portable Executable file”.

Common Type System (CTS)
Programlama dili farketmezsizin CLR nin tipleri nasıl tanımlayacağını,deklare edeceğini ve yöneteceğini belirleyen .Net Framework özellikleridir. Bütün .NET bileşenleri CTS ile belirtilen tarifnameye uymak zorundadır.

Content Management Server
İçerik Yönetim Sunucusu;özel veya ticari web siteler için dinamik içeriğik yaratmak,bu içeriği dağıtmak ve düzenlemek için bir araya getirilmiş Microsoft sunucu paketidir.

Constructor
Bir nesne yaratıldığında otomatik olarak çağrılan metotdur.Örneğin sınıftaki değişkenlerin ilk değerlerini atayarak nesnenin uygun bir biçimde oluşturulması sağlanabilir. Constructor, içerisinde bulunduğu sınıf ismi ile her zaman aynı ismi almak zorundadır.Bakınız : “Destructor”.

Cool
C# ismi verilmeden önce, C# için kullanılan kod addır.

CSC (Csharp Compiler)
.NET C# komut satırı derleyicisidir.(csc.exe)

Custom Attributes
Programcı tarafından tanımlanan niteliklerdir ve ¤¤¤¤data’da herhangi bir tipin örneğini saklamak için kullanılır.Bakınız : “Attribute-based programming,Reflection”.

D

Data provider
.NET Framework içerisinde yer alan ve bir veri kaynağındaki bilgiye erişme imkanı sağlayan sınıflar kümesidir.Veri bir dosyada olabilir, ya da Windows registry de, herhangi bir tip veritabanı sunucusunda,ya da ağ kaynağında bulunabilir.Bir .NET veri sağlayıcısı, aynı zamanda veri kaynağındaki bilginin, ADO.NET DataSet’i şeklinde erişilmesine imkan sağlar.

DCOM (Distributed Component Object Model)
Microsoft COM’un uzantısıdır.COM bileşenlerinin karşılıklı haberleşmesini sağlar. COM bileşenleri sadece aynı makine üzerinde süreç sınırları çerçevesinde haberleşebilirken, DCOM Uzaktan Yordam Çağırısı (RPC) kullanır ve COM bileşenleri arasında aynı ağ üzerinde bilginin alınıp verilmesine olanak sağlar.Örn: istemciler ve sunucular. DCOM ilk olarak 1995’te Windows NT 4 ile birlikte sunulmuştur.

Delegate
.NET Framework kodu içerisinde olay yönetimini (event handling) gerçekleştirmek için kullanılan mekanizmadır. Delegate kelimesinin Türkçe karşılığı temsilci kelimesidir. Olay yaratmak isteyen bir sınıf, her olay için bir temsilci tanımlamalıdır.Sınıfı kullanan tipler, işlem görecek her bir olay için bir olay yöneticisine (event handler) sahip olmalıdır.Temsilciler kimi zaman C++ fonksiyon pointer’ın yönetilen sürümü olarak tanımlanırlar.Yine de , temsilciler hem instance hem de static (shared) metodlara referans edilebilirler, ancak fonksiyon pointer’ları sadece static metodlara referans edebilir.

Deployment
Dağıtım; bir uygulamayı, hizmeti veya içeriği, bir ya da daha fazla bilgisayar sistemine kurma işlemine verilen isimdir..NET’te dağıtım XCOPY kullanılarak ya da Windows Installer kullanılarak yapılır.Daha karmaşık dağıtım uygulamaları için , Sistem Yönetim Sunucusu (System Management Server) kullanılabilir. Bakınız : “Installer Tool”.

Deployment Manifest
Sisteme, uygulamanın nasıl kurulacağını, daha sonraki bakım işlemleri sırasında neler yapılacağını anlatan, uygulama kısmıdır.

Derived class
Varolan (base class) bir sınıftan türetilmiş olan sınıftır. Türetilmiş sınıf, türetildiği sınıftan tüm değişkenleri ve metodları miras alır. Ayrıca “Access Modifiers” terimine bakınız.

Destructor
Destructor .NET dillerinde, diğer bilinen nesne yönelimli programlama dillerinin çalışma biçiminden farklı çalışır. .NET dillerinde, nesnenin işi biter bitmez destructor çağrılmaz. Destructor çöp toplanırken çağırılır diyebiliriz.Bu işlemi CLR gerçekleştirir. Bakınız “Garbage Collection,Dispose,Constructor”.

DOM (Document Object Model)
XML dokumanlarının ve HTML sayfalarının birer program nesnesi gibi yaratılmasına ve düzenlenmesine olanak sağlayan programlama arayüzüdür. DOM bu dokumanların elemanlarını bir programa veri yapısı gibi sunar, ve genel olarak yapılan işlemler için bir çok metot sunar. Bu metodlar ile dokumanın yapısı ve veri üzerinde çalışabiliriz. DOM platformdan ve dilden bağımsızdır ve bir W3C standartıdır.(World Wide Web Consortium)

DISCO
Web servislerini keşfetmek için kullanılan XML protokolüdür. DISCO’nun büyük bir çoğunluğu şu anda yeni ve daha evrensel olan UDDI altkümesi olmuştur.

Dispose
Bir nesnenin ayırdığı kaynakları tekrar geriye kazanmak için kullanılan sıradışı bir yoldur. IDisposable arayüzü ile uygulanan dispose metodu, destructor ya da Finalize metodu tarafından çağırılır.

Distributed architecture
Dağıtık Mimari; bir uygulamanın bileşenlerinin ağ ortamında dağıtılmış olarak bulunmasıyla oluşan bir uygulama mimarisidir. İstemci/Sunucu mimarisi tasarım açısından dağıtık olsa da, dağıtık model bir ya da birkaç katmalı yapı ile tasarım açısından sınırlı değildir.Dağıtık, n-katmanlı mimari, çok sayıda bileşeni kullanabilir ve bu bileşenler onlarca,yüzlerce,binlerce bilgisayardan oluşan bir ağ üzerinde tek bir uygulamaya hizmet vermek için bulunabilir.

Download Cache
Özel ağ ya da internetten indirilen bilgiyi saklamak için kullanılan assembly önbelliğinin parçasıdır. Bu önbellekte bulunan nesneler etkili bir biçimde ayrılmıştır ve diğer assembly önbelleklerine yüklenen assembly dosyalarından bu şekilde izole edilmiştir.
DTD (Document Type Definition)
HTML,XML veya SGML dokumanlarının tagları arasında yer alan içeriğin formatını tanımlayan dokumandır. Aynı zamanda dokumanı okuyan uygulamanın içeriği nasıl algılaması gerektiğini belirtir. Uygulamalar dokumanın DTD’sini okuyarak içeriğin nasıl okunması ve görüntülenmesi gerektiğini anlarlar. Dokumanın formatını değiştirmek istediğimizde ise DTD’yi değiştirmemiz yeterlidir.

E

ECMA (European Computer Manufactures Association)

1961 yılında kurulan, bilgi ve haberleşme sistemlerini standartlaştırmayı amaçlayan bir endüstri birliğidir. 1994’ten bu yana ECMA International olarak bilinir. C# ve CLI, ECMA tarafından 31 Aralık 2001 tarihinde uluslararası standart olarak onaylanmış ve C# için ECMA-334, CLI için ECMA-335 ve Teknik Rapor TR-84 atanmıştır. Bu standartlar www.ecma.ch sitesinde bulunabilir.

Enterprise Instrumentation Framework (EIF)
.NET Framework’ün ilk sürümünde yer alan program çalışma takibi (tracing) yeteneklerini genişleten bir özelliktir. EIF ;.NET uygulamalarını, olay kaydı ve izleme hizmetleri ile (tracing services), Windows işletim sistemi içerisine entegre ederek ayarlanabilir olay filtreleme ve izleme kullanımına imkan tanır. Uyarılar,hatalar,iş olayları,ve tanıya yardımcı bilgiler hemen ve çalışma zamanı esnasında yazılım geliştiriciler tarafından görüntülenebilir ve raporlanabilir. Bu bilgi toplanabileceği gibi daha sonra teknik destek personelinin kullanabilmesi için de saklanabilir.

Event
Olay; bir program ya da işletim sistemi tarafından birşeyler olduğuna dair verilen bir bildiri ya da uyarıdır.Bir olay daha önce belirlenmiş olaylardan bir tanesi gerçekleştiğinde oluşabilir. Örneğin kullanıcının düğmeye tıklaması, bir programın açılması veya kapanması, bir pencerenin odaklanması, belirli bir saat aralığının geçtiğini belirten bir zamanlayıcı, bir olaya örnek oluşturabilir.Bir olay gerçekleştiğinde, devreye hemen olaya müdahale edecek, yani olay gerçekleştiğinde sistemin yerine getireceği görevi bilen event handler devreye girer.

Event Handler
Bir olay gerçekleştiğinde, olayın gerektirdiği işi yapmak için gerekli olan kod cümlelerini içeren bir fonksiyon ya da bir metotdur.Bakınız : “Callback method”.
Everett
Visual Studio .NET 2003’ün yayın öncesi kod adıdır. Everett, Visual Studio 1.0’a göre çok üstün bir performans sergiler. Windows 2003 Sunucusu ve SQL 2003 Sunucusu (YUKON) desteği, XML web servisleri için gelişmiş destek,MS Office programlama desteği, VB6 kodlarından VB.NET koduna çevrim için geliştirilmiş destek araçları, yeni veri sağlayıcılar, EIF eklentisi ve mobil cihaz desteği(.NET Compact Framework) gibi.

Exception
Planlanmayan ya da beklenmeyen bir olay gerçekleştiğinde verilen sinyaldir. Beklenmeyen olaylar aslında program içerisindeki sıra dışı,yani istisna olaylardır. İstisna olmalarına rağmen program akışı içerisinde gerçekleşebilirler. Bir şekilde programın düzgün çalışmaya devam edebilmesi için ve oluşan bu durum karşısında hareketsiz kalmaması için, meydana geldiğinde bir istisna yöneticisi tarafından tespit edilmeli ve gerekli işlem yapılmalıdır. Ancak fatal exception kritik ya da felaket getiren istisnalardandır ve sistemi düzeltmek mümkün olmayabilir, hatta işletim sisteminin çalışmasını bile engelleyebilir. Bakınız : “Exception Handling”.

Exception Handling
Bir istisna durumunu belirlemek , ve konu ile ilgili yapılması gereken işlemlerin hemen yerine getirilmesinden sorumludur. Bakınız : “try/catch block”.
Exchange Server
Veri saklama ve mesajlaşma teknolojilerini entegre etmeği amaçlayan için Microsoft sunucu uygulamalarıdır. Anlık mesajlaşma,e-posta,takvim,gerçek zamanlı konferans ve irtibat yönetimi (contact management) özelliklerine sahiptir. Ayrıca dokuman,web içeriği, ve internet protokolleri ile erişilebilen uygulamalar saklayabilir.Örneğin NNTP ve HTTP.
Executable file
İşletim sistemi tarafından ya da çalışma ortamı tarafından çalıştırılabilir komutlar içeren dosyalardır. Bakınız : “Portable Executable File”.


F

Fields
Alanlar, “member variables” ile aynı anlamı ifade ederler.

Finalize
Çöp toplayıcısı olarak nitelendirilen garbage collecter tarafından bir nesne yok edildiğinde otomatik olarak çağırılan sınıfa özgü bir metotdur. Nesne hafızadan tamamen kaldırılmadan önce, nesne tarafından hafızada ayrılan ve yönetilemeyen kaynaklar bulunuyorsa, bu kaynakları tekrar geriye kazanmak için kullanılır. Eğer nesne, sadece yönetilebilen kaynaklar içeriyorsa, o zaman Finalize metodunu kullanmaya gerek yoktur, çünkü zaten garbage collecter kaynakları en iyi şekilde kullanma adına hafızayı gereksiz verilerden otomatik olarak temizler. C#’ta, sınıf içerisinde bir destructor tanımlandığında, bir Finalize metoduna yönlendirilir. Aynı zamanda finalizer olarak da bilinir. Bakınız : “Dispose”.

Finally Block
İstisnai bir durum (exception) olsun ya da olmasın çalıştırılan kod bloğudur. Genel olarak try/catch block ile birlikte kullanılılır. Ancak birlikte kullanılması zorunlu değildir. İstisnai durum olsun olmasın yapılması gereken işlemlerin gerçekleştirilmesi için kullanılan çok kullanışlı bir yöntemdir. Örneğin; bir dosyanın kapanması,veritabanına birşeyler yazma, yönetilemeyen hafızayı tekrar kazanma gibi...

Framework Class Library (FCL)
.NET Framework’ü oluşturan binlerce sınıfın genel,ortak ismidir. Çalışma zamanında esnasında yer alan temel işlemlerin gerçekleşmesi için temel hizmetler sunar. Örneğin; tipler ve kolleksiyonlar,dosya ve ağ I/O, sistem hizmetlerine erişim gibi... Veritabanları ile etkileşim, XML servislerini yaratma ve kullanma, web tabanlı (Web Form) ve masaüstü (Windows Form) istemci uygulamaları ve SOAP tabanlı XML Web servisleri geliştirme, FCL’ nin sağladığı diğer hizmetlerdir.

G

Garbage Collection (GC)
Kullanılmayan hafızanın CLR tarafından tekrar kullanılabilir duruma getirilme işlemidir. Çöp toplama anlamına gelen garbage collection, hafızada gereksiz yer kaplayan kısımların geri dönüşümünü sağlar.Yığın değerleri (Stack Values), örneğin bir metot geriye döndüğünde toplanır. Küme nesneleri (heap objects), en son referans yok olduğunda toplanır.

GDI (Graphics Device Interface)
Windows uygulamalarına, 2D grafik ve biçimlendirilmiş metinlere erişme yeteneği kazandıran bir Win32 API ’sidir. GDI tüm Windows sürümlerinde bulunur. Bakınız :” GDI+”.

GDI+ (Graphics Device Interface Plus)
Windows’un gelecek nesil grafik sistemidir. GDI+, atası olan GDI’ın sahip olmadığı yeni ve gelişmiş programlama yeteneklere sahiptir. 2D grafik, resim ve metin kaplama gibi bir API kümesi sağlar. GDI+ Windows XP ve Windows 2003 Sunucu Ailesinde yer almaktadır, ve Windows 2000,NT,98,ve ME için ayrıca yüklemek gereklidir. GDI+, .NET Framework tarafından kullanılan çizim API’sidir.

Global Assembly Cache (GAC)
Belirli bir bilgisayarda çalışan tüm .NET uygulamalarının assembly dosyalarını barındıran, ayrılmış bir hafıza alanıdır. Birlikte çalışma ve assemblylerin çoklu uygulamalarda paylaşımı için GAC gereklidir. GAC’da yer almak için, assemblyler public olmalıdır.Örneğin paylaşılan assembly.(shared assembly). Aynı zamanda strong name sahibi olmalıdır. Assembly’ler, GAC Aracı (Global Assembly Cache Tool) kullanarak eklenirler ya da çıkarılırlar. Bakınız : “side-by-side execution,shared assembly,strong name,Global Assembly Cache Tool”.

Global Assembly Cache Tool
Bir .NET programlama aracıdır. (GACUtil.exe). Global Assembly Cache(GAC)’in yüklenmesi,kaldırılması ve içeriğinin listelenmesi için kullanılır. Assembly Cache Viewer ile benzerdir, ancak ayrı bir programdır ve batch dosyalarından,scriptlerden çağırılabilirler.

Globalization
Yazılımın birçok yerde çalışabilmesi için geliştirilen tasarım ve geliştirme eylemidir. Evrensel yazılım, insan dili, ülkesi,dini ya da kültürü açısından tek bir yere bağımlı kalmaz. Bilgiyi kullanıcıya işletim sisteminin bulunduğu yere göre ya da kişisel tercihine göre görüntüler. Aynı zamanda internationalization olarak da bilinir. Bakınız : “localization,satellite assembly”.


H

Hash Code
Bir assemblyde her bir modülü belirlemek için yaratılan tekil numaradır. Böylece modülün çalışma zamanı esnasında uygun sürümünün yüklendiriği garantilenir. Hash numarası modül içerisindeki gerçek kodu temel alır.

Heap
Çalışan bir program için CLR tarafından hafızada ayrılan bölümdür..NET programlama dillerinde, referans tipleri (reference types) bu alan üzerinde yer alır. Bakınız : “Stack”.

Host Integration Server
Microsoft İşletim sistemi üzerinde olmayan (örneğin Unix ,AS/400), güvenlik sistemleri (örneğin ACF/2,RACF),veri depoları (örneğin DB2),ve işlem ortamları gibi uygulamalar ile .NET platformunu entegre etmek için bir araya getirilmiş Microsoft Sunucu uygulamalarıdır.



I
Identifiers
Belirteçler; programcıların namespaces,types,type members ve değişkenler için seçtikleri isimlerdir.C# ve VB.NET’te, belirteçler bir harf veya altçizgi ile başlamalıdır ve ayrılan anahtar bir kelime olamazlar.Microsoft strMyString,nMyInteger ya da Temp_Count gibi notasyonları belirteçleri (identifier) isimlendirirken önermemektedir. Bakınız : “Qualified Identifiers”.
Indigo
Longhorn işletim sisteminin haberleşme kısmı için kullanılan web servisleri çevresinde geliştirilen sistemin kod ismidir. Bu teknoloji,kısasüreli aktarım,güvenlik, mesajlaşma,ağ ve benzeri konular üzerine yoğunlaşmaktadır.
Interface Definition Language (IDL)
Nesne arayüzlerini isimleriyle birlikte tanımlamakta kullanılan dildir. Derleyi tarafından IDL bilgisi makineler arasında veri geçişi için kod yaratmakta kullanılır.Microsoft IDL, aynı zamanda COM IDL, Microsoft IDL derleyicisi MDIL kullanılarak derlenir. COM arayüzleri arasında parametreleri sıralamak için MIDL hem tip kütüphaneleri ve proxy, hem de kod yaratır.
Indexer
İndeksleyici; bir index değeri ile getter ve setter metotlarını kullanarak nesnenin özelliklerine dizi yapısı tarzı erişim imkanı sağlayan CLR dili özelliğidir. Bu yapı, C++’daki operator[] ile aynıdır. Bakınız : “Property”.

Installer Tool
Bir .NET programlama aracıdır. (InstallUtil.exe). Bir ya da birkaç assembly’i yüklemek için kullanılır. Assembly içerisindeki yükleme bileşenleri çalıştırılır. Yükleme sırasında, gerekli tüm dosyalar uygulama temel dizinine (application base) saklanır ve gerekli kaynaklar yaratılır, geriyükleme bilgisini de içerir.

Interface
Arayüz, Nesnenin kendi verisine ve işlevselliğine diğer nesnelerin erişebilmesi için nesne tarafından sağlanan özellikler,metotlar,indeksler ve olaylar kümesidir. Bir nesne arayüzünün tüm elemanlarına destek vereceğini arayüz antlaşması (interface contract) ile garanti eder.

Intermediate Language (IL)
Microsoft .NET dilleri derlendiğinde oluşan assembly (.exe ya da .dll) dosyası içerisinde yer alan ara dildir. Platform bağımsızlığını sağlamak için, herhangi bir .NET dilinde yazılan kaynak kod, kod derleyicisi tarafından önce IL diline çevrilir. IL, uygulama çalıştırıldığında .NET Framework içerisindeki ortak çalışma zamanı (CLR) tarafından JIT-Derleme işleminden geçirilerek çalıştırılır. CLR üzerinde bulunduğu işletim sistemine ya da cihaza göre IL’yi çalıştırır.

Inheritance
Miras, bir sınıfın başka bir sınıftan yaratılmasına olanak sağlar. Yeni sınıf, türetilmiş sınıf (derived class) ya da altsınıf (subclass) olarak bilinir. Türetildiği sınıf ana sınıftır, olarak bilinir. Türetildiği sınıf ana sınıftır, base class ya da superclass olarak bilinir. Ana sınıftan miras aldığı işlevselliği, yeni tipler ve metotlar ekleyerek genişletebilir ya da varolan metotların üzerine yazabilir.
Instant fields
Bir nesne örneklemesinin üye değişkenleridir. (member variables)
Internet Security and Acceleration Server
Güvenlik duvarı ve web önbellekleme servislerini bir web sitesine ya da kurumsal bir web çiftliğine (web farm) sunan Microsoft sunucu uygulamaları topluluğudur.

Isolated Storage
İzole edilmiş depolama; CLR tarafından kullanılan bir veri depolama mekanizmasıdır. İzolasyonu ve tip güvenliğini (type safety) kaydedilmiş veri ile kodu ilişkilendirme yollarını tanımlayarak garantiler. İzole edilmiş, yalıtılmış veri içerisindeki veri her zaman bir kullanıcı ya da assembly tarafından belirlenir.Hafızada bir adres yerine ya da disk üzerinde bir dosya yerine bu şekilde yapılır. Uygulama etki alanı da , izole edilmiş veriyi belirlemekte kullanılabilir.


Isolated Storage Tool
Bir .NET programlama aracıdır. (Storeadm.exe). Geçerli kullanıcı için tüm veri depolarını listelemeye veya kaldırmakta kullanılır.

J

J# (J-Sharp)
Microsoft destekli .NET programlama dilidir. Java programlama dilinin Microsoft tarafından geliştirilmişidir. J#, “jey-şarp” olarak okunur. Java programlama diline hakim yazılım geliştiricilerin .NET ortamında kolaylıkla .NET uygulamaları geliştirebilmeleri için tasarlanmıştır.Ayrıca Java ve Microsoft J++ kodlarından J#’a dönüşüm sağlayan araçlar da bulunmaktadır. J# MSIL olarak derlendiği için, Java Virtual Machine (JVM) ile ya da Java 2 Platformu ile uyumlu değildir. Bakınız : “Java Language Conversion Assistant”.
Java Language Conversion Assistant (JLCA)
Java dili ile yazılmış kodları C# ya da J#’a çeviren araçtır. (JLCA).
JScript .NET
Microsoft destekli .NET dilidir. JScript .NET, “jey skript dat net” olarak okunur, ve Microsoft’un “gelecek nesil” JavaScript’idir. JScript (JavaScript) dilinin sahip olduğu yeteneklere sahiptir, bununla birlikte nesne yönelimli tasarıma sınıf ve tipleri kullanarak olanak sağlar.Ayrıca derlenen kod desteği, paketleme,çapraz dil desteği ve .NET Framework’e erişim yeteneklerine de sahiptir.

Just In Time (JIT)
Çalışırken, kod birimlerini, sadece gerektiğinde derleme kavramıdır. CLR içerisinde yer alan JIT derleyicisi, MSIL komutlarını yerli makine koduna çevirir.Bu işlem .NET uygulaması çalıştırıldığında yapılır. Derleme işlemi her bir metot çağrıldığında gerçekleşir ve JIT olarak derlenen kod hafızada önbelleğe yerleştirilir, hiçbir zaman da uygulama çalışırken birden fazla derlenmez.
K

Keywords
Bir programlama dili içerisinde, o programlama diline ait terimler vardır. Bu terimler ayrılmış kelimelerdir ve anahtar kelimeler denir. Derleyici tarafından özel olarak tanındıkları için, derleyicinin kodu anlayabilmesi ve karışıklığa sebebiyet vermemesi açısından belirteç (identifiers) olarak kullanılamazlar. Örneğin C#’ta, yaklaşık 80 adet anahtar kelime (Bool,namespace,class,static,while...etc.), VB.NET’te yaklaşık 160 anahtar kelime (Boolean,Event,Function,Public,...etc.) vardır.


L

License Compiler
Bir .NET programlama aracıdır.(lc.exe).Lisans Derleyicisi; “.licenses” dosyalarını yaratmakta kullanılır ve bu dosyalar CLR çalıştırılabilir dosyaları içerisine gömülebilir.
Lifetime
Bir nesnenin yaratıldığı andan, tamamen yok edildiği ana kadar geçen yaşam sürecidir. Bakınız : “garbage collector”.
Local assembly cache
Yerel assembly önbelleği, uygulamaya özel derlenen sınıfları ve metotları barındırır. Her bir uygulama dizini “\bin” dizinine sahiptir ve burada yerel assembly önbelleğine ait dosyalar bulunur. Aynı zamanda uygulama assembly önbelleği olarak da bilinir. Bakınız : “Global Assembly Cache”.
Locale
Konuşulan veya yazılan bir dile, ya da coğrafi bir bölgeye özgü kurallar ve veri topluluğudur. Yöresel bilgi ; insan dillerini, tarih ve zaman biçimlerini, sayısal ve parasal ortak uzlaşımları, sıralama kurallarını, kültürel ve dini içerikleri, ve karakter sınıflandırmasını içerir. Bakınız : “Localization”.

Localization
Yöresel bir bölge için tanımlanan tüm gelenek ve göreneklere,geçerli yaşam tarzına uygun yazılım tasarımı yapma ve geliştirme eylemidir.
Longhorn
Windows 2003 sunucusundan sonraki, gelecek nesil Windows Sunucusu sürümüdür.
Longhorn API
Longhorn işletim sistemi için uygulama programlama arayüzüdür. Bakınız : “API”.


M

Make Utility
Bir .NET programlama aracıdır. (nmake.exe). Uygulamaların nasıl inşaa edileceği, dosya değişkenlik bilgileri çözümü, ve kaynak kod kontrol sistemine erişim hakkında detaylı komutlar içeren script dosyalarını (örn: makefiles) yorumlamak için kullanılır. Microsoft’un nmake programı ile AT&T Bell labuatuarları tarafından geliştirilen ve şimdileri Lucent tarafından desteklenen nmake programı arasında bir bağlantı yoktur. İsim ve amaç olarak aynı olmalarına rağmen, birbirleriyle uyumlu değillerdir.

Managed code
Yönetilen Kod; CLR tarafından çalıştırılan koddur. Yönetilen kod, CLR’nin assembly modülleri içerisinde kodlanmış olarak bulunan metotları belirlemesini, güvenlik bilgisinin saklanması ve çağrılmasını sağlayan, istisnaları kavrayan (exception handling), ve program yığınında (stack) ilerlermeyi gerçekleştiren bilgiyi (örn: ¤¤¤¤data) verir. Yönetilen kod, hem yönetilen veriye hem de yönetilmeyen veriye erişebilir. Bakınız : “Managed Data,Unmanaged Data,¤¤¤¤data,Exception Handling,CLR”.

Managed data
Yönetilen Veri ; CLR tarafından çöp toplama işlemi ile ayrılan ve boşaltılan hafızadır. Yönetilen veriye sadece yönetilen kod ile erişilebilinir. Bakınız : “Garbage Collection,Managed Code”.

Managed execution
CLR tarafından kullanılan yönetilen kodu çalıştırma işlemidir. Bir nesneye ait bir metot ilk defa çağırıldığında, onun MSIL olarak kodlanmış komutları hemen JIT olarak işlemcinin yerli koduna derlenir. Aynı metot daha sonra tekrar tekrar çağırılsa bile, daha önce JIT olarak derlenmiş kod önbellekten çalıştırılır. Program sonlanana kadar, derleme ve çalışma devam eder. Bakınız : “MSIL,JIT”.

Managed Extensions for C++
C++ için yönetilen uzantılar; yazılım geliştiricilere .NET Framework’ün CLR’sini kullanmak için kod yazmayı sağlayan, C++ diline eklenmiş dil uzantılarıdır. “Visual C++ .NET,CLR”.

N

Namespace
İsim uzayları, mantıksal olarak gruplama sağlar. Örneğin .NET Framework içerisinde veri kaynaklarına erişim işlemleri System.Data isim uzayı altında bulunan sınıflar aracılığıyla yapılırken, dosya işlemleri System.IO, ya da güvenlikle ilgili işlemler System.Security isim uzayı altında yer alan sınıflar kullanılarak yapılabilir. Kendi isim uzayınızı uygulama içerisinde belirtebilirsiniz. Bir isim uzayı birden fazla isim uzayı içerebilir. Kaynak kodun başına, C#’ta using anahtar kelimesiyle birlikte isim uzayı yazıldığında, isim uzayı içerisinde yer alan örneğin bir sınıfa isim uzayını tekrar belirtmeden doğrudan erişebilirsiniz.

Native Image Generator
.NET programlama araçlarından Ngen.exe kullanılarak bir assembly doğrudan yerli makine kodu olarak yerel assembly önbelleğine yüklenebilir.Böylece CLR tarafından yapılan JIT-Derleme işlemine gerek kalmayarak performans artışı sağlanabilir.

.NET Compact Framework
Windows CE tabanlı işletim sistemleri üzerinde .NET uygulamalarının çalışmasını sağlayan .NET Framework’e göre daha az yer kaplayan, .NET Framework’ün özelleştirilmiş halidir.

.NET Framework
.NET uygulamaları ile işletim sistemi arasında .NET uygulamalarının çalışması için gerekli olan ara katmandır. Ayrıca .NET platformu için yazılım geliştiren programcılara kütüphaneler sunar.


O

Object
Bir sınıfın bellekteki örneklenmiş halidir. Uygulama içerisinde bellekte sınıf örneklenerek kullanılır.

Object type
Tüm .NET tiplerinin türediği taban tiptir. (System.Object)


P

Private assembly

Tek bir uygulama tarafından kullanılan assemblylere verilen addır. Dağıtıldığı ve inşa edildiği uygulama ile birlikte çalışır.

Property
Sınıf ya da structure içerisinde üye değişkenin get metoduyla değerinin okunmasına, set metoduyla değer atanmasına olanak sağlayan CLR dil özelliğidir.


Q

Qualified identifiers
Nokta (.) karakteriyle birbirine bağlanmış iki ya da daha fazla belirteç. Sadece isim uzayı bildirileri noktalı belirteç kullanırlar. (örn.System.Windows.Forms)


R

Reference types
Verinin kendisini değil de, adresini tutan değişken. Referans tiplerden birkaçı diziler, sınıflar, temsilciler ve arayüzlerdir. Konuyla ilgili olarak Value types, Pointer types konularına da bakınız.

Reflection
Uygulamanın kendine has bilgisini sorgulamasını sağlayan bir özellik. Reflection (System.Reflection), uygulamanın kendisi hakkında bilgileri keşfetmesine böylelikle kullanıcıya bu bilginin gösterilmesine, geç bağlama ile kendi davranışını değiştirmeye, dinamik istek oluşturmaya (örn. metotlara çalışma anında bağlanma ve çağırma) ya da çalışma anında yeni tipler oluşturmaya (Reflection.Emit) imkan tanır.

Remoting
Farklı uygulama alanlarındaki nesnelerin birbirleriyle konuşmasına imkan tanıyan .NET teknolojisi. Farklı uygulama alanlarındaki nesneler birbirinden remoting sınırlarıyla ayrılmıştır. Remoting kullanan nesneler aynı makine üzerinde olabilecekleri gibi ağ üzerinde herhangi bir bilgisayarda da olabilir. Remoting Distributed COM‘un yerine geçen teknolojidir.

Resource
Herhangi bir uygulama tarafından kullanılabilecek, adreslenebilir veri parçası. Resource yazı katarlarını, dosyaları, dökümanları, vektörel çizimleri, ikil eşlemli resimleri, ikilik verileri, veri akışlarını, mesaj kuyruklarını ve sorgu sonuç kümelerini içerir. Bazı kaynaklarda uygulama servislerinin kendileri de, Web services gibi, resource olarak gösterilmektedir.

Resource File Generator Tool
XML .resx ya da yazı dosyaları olarak saklanan kaynak bilgilerini çalışma zamanında dahil edilebilecek, ikilik olarak çalıştırılabilecek ya da Assembly Linking Utility kullanılarak satellite assembly içine derlebilecek kaynak dosyaları haline getiren .NET programalama aracı. (Resgen.exe)

Runtime Callable Wrapper (RCW)
COM bileşenlerinin .NET uygulamaları içinden çağrılmasına olanak veren ¤¤¤¤data wrapper’ı. OLE otomasyonu arayüzleri için RCW’ler COM bileşeninin tip kütüphanesinden Type Library Importer aracıyla oluşturulmuş yönetilen .NET assembly’sidir. OLE olmayan otomasyon arayüzleri için RCW’lerde COM arayüzü tarafından kullanılan tiplerin .NET Framework uyumlu tiplerle elle eşleştirilmesi gerekir. Bkn. COM Callable Wrapper (CCW).

Runtime Debugger
Komut satırından çalıştırılan (CorDbg.exe) ve MSIL için kaynak seviyesinde hata ayıklamaya yarayan .NET programlama aracıdır. Bkz. CLR Debugger

Runtime host
Program kodunun çalışmasını yöneten çalışma zamanı ortamı. Örnek olarak .NET Common Language Runtime ve Java Virtual Machine (JVM) verilebilir.

S

Satellite assembly
Sadece kaynakları içeren ve çalıştırılabilir kod olmayan yapıdır. Satellite Assembly tipik olarak .Net uygulamalarında sınırlandırılmış (localized) verilerin saklanmasında kullanılır. Satellite Assemblyçalışma zamanında .Net uygulaması içinden, tekrar derlemeye ihtiyaç olmadan kod eklenebilir, üzerinde düzeltme yapılabilir ve yüklenebilir. Satellite assembly’ler, Assembly Linking Utility kullanılarak kaynak dosyaların (.resource) derlenmesi ile oluşturulabilir.

Seamless Computing
Bu terim; kullanıcının fazla çaba harcamadan bilgiyi bulabilmesini ve kullanabilmesini ifade eder. Sistemin içindeki donanımın ve yazılımın sezgisel davranış içinde çalışması ile bilgiyi arama kullanıcı için ‘seamless’ olur. Seamless Computing, yazılım ve donanımın(ses, mürekkep, multimedya) içindeki gelişmelerle birlikte gerçekleştirilebilir.

Secure Execution Environment (SEE) :
(Güvenlik Yürütme Ortamı) : Microsoft Longhorn işletim sistemi içindeki güvenli, yönetilebilen kod. Çalışma zamanı ortamı ile birlikte, olağan dışı uygulamalara karşı korunmada yardımcı olur. Microsoft’un ‘Güvenilir Hesaplama (Trustworthy Computing)’ girişiminin bir parçasıdır.

Serialization:
Nesne örneklerinin, bayt değerlerindeki veri akımına çevrilmesidir. CLR tarafından gerçekleştirilir. Nesne herhangi bir ortamda (disk, dosya, vb.) bulunan bilgi erişim sistemi içinde depolanan kalıcı şekillere, çevrilmek zorunda olduğunda meydana gelir. Veya içerik, uygulama alanı, işlem, veya makine düzeyinde aktarılmak istenildiğinde gerçekleşir.

Server
İstemcilerin bilgi ve ya servis isteklerini karşılayan bilgisayar programı veya bilgisayar sistemidir. Bakınız Client/Server architecture.

Server-side
Sunucu sistemi üzerinde meydana gelen operasyon veya olaydır.Örneğin, server-side scripting, server-side objects, and server-side processing. Bakınız Client-side.

Service
Diğer uygulamalara bilgi ve/veya fonksiyon sağlayan uygulamadır. Servisler tipik olarak sunucu üzerinde çalışan ve bir arayüz aracılığı ile uygulamalarla birlikte etkileşen, insan etkileşimsiz uygulamalardır. Bir servis eşzamanlı, kendini kullanacak ana uygulamaya, aralarındaki ilişkiyi sıkı tutan program ile oluşturulmuş arabirimler (örneğin API) sunabileceği gibi mesaj tabanlı, eş zamanlı çalışmayan ve ana uygulamayla aradaki ilişkiyi çok sıkı tutmayan arabirimler de (örneğin HTTP, XML ve SOAP) sunabilir. Servisler dağıtık mimarı dizaynının temel parçasıdır.

SGML (Standard Generalized Markup Language)
Kağıt üzerine yazılmış veya elektronik döküman çeşitlerinin her ikisi için şekil ve yerleşimi tanımlamak üzere yayıncılık endüstrisi tarafından kullanılan standart işaretleme dilidir.. SGML çok esnek ve zengin özelliklidir, ve tam özellikli SGML ayrıştırıcısı yazmak oldukça zordur. Sonuç olarak, SGML’nin alt kümesi olan yeni biçimlendirme dilleri (HTML ve XML vb.) çok az özellik gerektirmektedir. SGML, uluslararası standart olan ISO 8879 ile tanımlanır.

Shared assembly
Birden fazla uygulama ile referans edilebilen assembly’dir. Shared assembly’ ler tam tanımlı isimle (strong name) yapılandırılmak zorundadırlar ve Global Assembly Cache’ içinden yüklenmeliler. Bakınız Private assembly

Shared name
Strong name ile aynı anlamdadır. Published name olarak da isimlendirilir.

Shared name utility
Assemly’leri ve onların anahtar bilgilerini doğrulamak ve anahtar dosyalar üretmek için kullanılan .Net programlama aracı (Sn.exe). Bu araç, assemly’leriçin tam tanımlı (strong names) oluşturmada da kullanılır.

Side-by-Side Execution
Aynı yapının (assembly’nin), aynı bilgisayar üzerinde veya aynı uygulamada eşzamanlı olarak birçok versiyonun çalışması. Yapılar (assembly’ler); Side – by – side execution’‘nin kullanılması için belirli bir biçimde (ve özenle) kodlanmalıdır.

Single-module assembly
Tek DLL veya EXE dosyası için birleştirilmiş bütün bileşenleri içeren .Net programıdır. Bu tarz yapılar (assembly’ ler), Assembly manifest’egerek duymazlar.

Smart Device Extensions (SDE)
Visual Studio .NET 1.0 ile Pocket PC’ler ve Windows CE .NET işletim sistemini ve .NET Compact Framework’u destekleyen cihazlar için .NET uygulamaları geliştirebilmek üzere yüklenebilir bir uygulama geliştirme kitidir. SDE Visual Studio .NET 2003 için tümüyle entegre edildi.

Starlite
Orjinal ismi Microsoft .NET Compact Framework olan ürün için kullanılan kod isim.

SOAP (Simple Object Access Protocol)
(Basit Nesne Erişim Protokolü) :Web servislerinde istek ve cevap mesajlarını ağ üzerinden göndermeden önce, bilgiyi kodlamada kullanılan . XML tabanlı basit mesaj protokolüdür. Herhangi bir protokol veya işletim sisteminden bağımsızdır, ve SMTP, MIME, ve HTTP dahil, farklı internet protokolleri kullanılarak taşınabilirdir.

SoapSuds Tool
.Net yapıları (assembly) içinde servisler için XML şemaları, ve XML şemalarından yapılar (assembly) oluşturmak için kullanılan .Net programlama aracıdır (SoapSuds.exe). Bu araç esasen, uzaktan erişim ile XML Web servisleri ile haberleşen istemci uygulamalarının derlenmesi için kullanılır.

SQL Server 2000
Microsoft’un kurumsal boyutlu, ilişkili veritabanı ve .Net Enterprise Server ürün ailesinin bir üyesidir.

Stack
Yerel program değişkenlerini, metodları, parametreleri, ve dönen değerleri saklamak için kullanılan program hafızasının içinde bir alandır. .Net dillerinde, değer türleri stack üzerinde tutulur. Bakınız Heap.

Static fields
Bir türün örneği yerine türle ilgili üye değişkenlerini tanımlayan türlerdir. Statik alanlar ilgili türün örnekleri (instantiate) olmadan erişebilirler.

Static methods
Bir türün örneği yerine türle birleşen, metodları tanımlayan türlerdir. Statik metodlar ortak türün ilk instantiate’leri olmadan erişebilir.

Strong name
Bütün .Net yapıları (assembly’ ları) arasında benzersiz olan yapı (assembly) ismidir. Genel anahtar şifreleme taslağı, herhangi bir zamanda ve dünyanın herhangi bir yerinde oluşturulan bütün diğer isimlerden farklı olduğunu doğrulayan, dijital imza oluşturmada kullanılır. Dijital imza aynı zamanda yapıyı (assembly) şifrelemede, yapıyı (assembly) kimin oluşturduğunu doğrulamada ve yapının (assembly) bozulmamış ve kurcalanmamış olduğun doğrulamada da kullanılır. Tam tanımlı isimler (strong names) shared name utility kullanılarak oluşturulur.

Strongly-typed
Bir programlama dili eğer bazı temel veri türlerini önceden tanımlıyor, tüm sabit ve değişkenlerin bu türlerin özel yapısı olarak tanımlanmasını şart koşuyor ve çalışma anında tutarlılığı sağlamak üzere bunların kullanımlarını katı kurallarla belirliyorsa bu dil strongly-typed dil olur.

Structure
.Net dillerinde yapılar (structure) ; basit, az ek yüke sahip, ve CLR üzerinden az isteğe sahip sınıflardır. Yapılar (structures) genel olarak, sadece genel alan içeren ve özelliği (property) olmayan kullanıcı tanımlı tür oluştururken kullanılır. (C dilindeki yapılar ile benzerdir.) Fakat .Net yapıları, sınıflarda olduğu gibi, özellikleri, erişim değiştiricileri, yapılandırıcıları, metodları, operatörleri, iç içe yerleştirilen türleri ve dizinleri destekler. Bununla birlikte yapılar (structure) sınıflarda olmadığı gibi, türetmeyi (inheritance), özel yapıları, yıkıcılık (destructor) (veya Finalize) metodunu, ve derleme zamanı dışında örnek alanları (instance fields) başlangıç durumuna getirmeyi desteklemez. Sınıfların referans türünde, yapıların (structure) ise değer türünde olduğuna dikkat edilmelidir. Referans tür kullanılması beklenen durumlarda (örneğin koleksiyonlar) ve yapılar (structures) kullanıldığında kutulamak ve kutudan çıkarılmak gerektiğinde yapılar (structure) kullanılırsa performans olumsuz yönde etkilenir.

Stylesheets
Döküman içeriğinin yapısının belirli fiziksel ortamlara (basılı sayfalar, Web browser, elde taşınır alet vs.) nasıl sunulacağını belirlemede kullanılan veri dosyalarıdır Sunumun yazı tipi, yerleştirme ve sayfalama gibi detayları içerir. Şablon (Templates) olarak da isimlendirilir.


T

Talisker
Window CE.NET in dağıtım öncesi kod adı.

Throwing
Çalışan bir uygulamada anormal ya da beklenmedik durumlar olduğu zaman, CLR durumu anlatan uyarı mahiyetinde bir istisna (exception) türetir. Bu duruma istisnanın fırlatılması denir. Programcılar kod’da bir istisnayı fırlatabilirler. Throw(fırlat) kelimesi ile.

Try/Catch Block
Program kodundaki istisna yakalama mekanizması. Çalıştırıldığı zaman istisnaya sebep olması muhtemel olan program cümleleri Dene(try) bloğu içerisinde yazılır. Yakala(Catch) bloğunda ise yukarıdaki Dene bloğunda fırlatılan istisnaların kontrol altına alınmasını sağlayan program cümleleri yazılır. Farklı istisnaları yakalamak için birden çok Yakala blokları kullanılabilir.(e.g., sıfıra bölünme, kapasite aşımı, v.b.). Bakınız Finally bloğu.

Type-safe
Sadece izne sahip olduğu hafızadaki bölgelere, düzgün-yapıda ve kabuledilebilir yollarla ulaşabilen kod. Güvenli-Tip kodu, söz konusu olan bir nesne üzerinde geçersiz sayılabilecek işlemler yapamaz. C# ve VB.NET dil derleyicileri, her zaman JIT derleme sırasında güvenli olabilecek Güvenli-Tip Kodları üretir. Ayrıca, PEVerify aracı ile bir kodun güvenli-tip olup olmadığı belirlenebilir.

Types
.NET uygulamalarını inşa etmek(build) için kullanılan modüler üniteleri oluşturmak için birleştirilmiş bir veri ve fonksiyon elemanları kümesi. Tiplere örnek olarak numaralandırmalar(enumerations), yapılar, sınıflar, standart modüller, arayüzler ve delegeler verilebilir.

Type Library
Arayüzleri ve veri tiplerini açıklayan ¤¤¤¤veriyi içeren derlenmiş dosya (.tlb). Tip kütüphaneleri, vtable arayüzleri, düzenli fonksiyonları, COM bileşenlerini ve DLL mödülleri açıklamak için kullanılabilir. Tip kütüphaneleri, MIDL derleyici kullanarak Arayüz Tanımlama Dili (Interface Definition Language(IDL)) dosyalarından derlenir.

Type Library Exporter
Belirlenmiş bir .NET assembly içinde tanımlanan açık(public) tipler üzerine dayanan COM tip kütüphane dosyası oluşturmak için kullanılan .NET programlama aracı(TlbExp.exe) .

Type Library Importer
Uygun .NET tiplerine ¤¤¤¤veri-kodlu tanımlamaları yerleştirerek COM tip kütüphanesinden yönetilebilir .NET assembly oluşturmak için kullanılan bir .NET programlama aracı(TlbImp.exe)

Type members
Sınıf elemanları ile aynı

Typelib
Bir tip kütüphanesi

U

UDDI (Universal Description, Discovery, and Integration)
Bir ağ üzerinde bulunan Web Servisleri ve programlanabilir kaynakları Web Servisi kullanıcıları için yerleştirecek bir Xml ve SOAP tabanlı arama servisi. Ayrıca, web servisi sağlayıcıları varolan web servislerini kullanıcılarına tanıtmak için de kullanır.

Unboxing
Referans tipli nesnenin(i.e System.Object) değer tipine çevrilmesi. Depaketleme, genelde cast operasyonu şeklinde, kod içerisinde açıkca yapılmalıdır.

Unmanaged
Genelde çalışma zamanı host çevresi dışında bulunan herhangi bir kod yada veriye verilen sıfat. .NET‘te, CLR tarafından kontrol edilmeyen herhangi bir nesne ya da kaynak Kontrol dışı olarak algılanır.(e.g., Win32 Api çağırmaları)

Unmanaged code
.NET ortak çalışma zamanı(CLR) dışında çalışan herhangi bir kod. Kontrol dışı kodlar işaretçi tanımlama ve işleme, bir değişkenin adresini alma ve işaretçiler arası çevirmeler gibi güvenli olmayan işlemler gerçekleştirebilirler. Kontrol dışı Kod kullanma İşletim sistemi API’leri çağrma, COM bileşenleri kullanma, hafızanın kontrol dışı bölgelerine ulaşma, performans riskli rutinler kullanma gibi durumları içerir. Güvenli olmayan kod da denir.

Unmanaged data
CLR’in kontrolü dışında bulunanveriler(i.e. hafıza). Kontrol dışı veriye hem kontrollü hem kontrol dışı kod erişebilir.

Unmanaged pointer types
CLR tarafından kontrol edilemeyen işaretçi tipi. Yani, refereansı hafızanın ya da bir nesnenin kontrol edilemeyen bölgesine saklanmış işaretçi.

Unmanaged resources
CLR’ın kontrolü dışında yaratılmış veya maniple edilmiş nesneler. Örneğin Win32 API kullanılarak dosyaların işlenmesi, ya da ODBC kullanarak veritabanı bağlantılarının elde edilmesi gibi.

User-defined types
Programcı tarafından kod içinde tanımlanmış referance(nesne). Bakınız Ön-tanımlı tipler




V

Value types
Hafızada başka bir yerde tanımlanan verinin referansı değil de asıl veriyi saklayan değişken. Basitçe değer tipleri, integer, floating point number, decimal, character, and boolean tipleridir. Değer tipleri hafızada daha az yer kaplar ve ulaşılması en hızlı tiplerdir. Bakınız Referans tipleri, İşaretçi tipleri.

Variable
Hafızadaki seçilmiş veri bölgesi. Değişkenin tipi onun ne tür bir veri tipi saklayabileceğini belirler. Örneğin, lokal deişkenler, parametreler, dizi elementleri, durgun alanlar(static fields) ve türetilmiş alanlar. Bakınız Tipler.

Visual Basic .NET (VB.NET)
Microsoft tarafından desteklenen bir dil olan Visual Basic dilinin, .NET için geliştirilmiş halidir.

Visual C++ .NET
Microsoft tarafından desteklenen .NET Framework için bir dil. Visual C++ .NET yazılımcılara C++ dili ile kontrollü uygulamaları kolayca yazabilmesini sağlar. Visual C++ .NET’e kontrollü C++ da denir. Normal C++ codu genelde kontrol dışı Visual C++ .NET olarak ele alınır.

Visual Studio .NET (VS.NET)
Microsoft tarafından NET uygulamaları için tasarlanmış Tam donanımlı, etkileşimli Gelştirme Ortamı(IDE). VS.NET .NET uygulamaları tasarlamak için Visual Notepad’e daha iyi bir alternatif sağlar. VS.NET 2003 sürümüne Everett, 2004 sürümüne Whidbey kod adıyla anılır.



W
Web Form
Web tabanlı uygulama ve web siteleri geliştirmek için kullanılan bir .NET framework nesnesidir

The Web Matrix Project
ASP.NET geliştirmek için bedava WSIWIG tipinde geliştirme ürünüdür.

Web service
HTTP ve XML protokolleri kullanarak diğer network uygulamalarına bilgi ve servis veren Web server üzerindeki uygulamalardır.Bir web servisi işlevi URL olarak adreslenebilen ve kullanıcı bağımsız bir servistir.

Web Service Protocols
.NET Web Servisleri mimarisinde anahtar rolü olan açık iletişim standartlarıdır. Bunlar WSDL, HTTP, XML, SOAP, ve UDDI’dır.

Web Service Platform
Orjinal Microsoft .NET Framework’un çıkmadan önceki adlarından biridir.

Web Services Description Language (WSDL)
UDDI kullanarak Bir Web servis sağlayıcısının sunduğu hizmeti açıklayan XML tabanlı lisandır. WSDL bir web servis kullanıcısına public yöntemler, tüm parametrelerin data tipleri, dönen değerleri ve bağlanrılarını kullanarak bir web servisini açıklar. WSDL eski Web Servisleri tanımlama protokolü DISCO ‘nun yerini almaktadır.

Web Services Description Language Tool
ASP.NET Web servis metodları için açıklama ve proxyler yaratan .NET programlama aracıdır.

Web Services Discovery Tool
Web serverlar üzerindeki XML Wen servislerinin URL’sini göstermeye yarayan .NET programlama aracıdır. XML Web servisleri kullanıcıları için Web Services Description Language Tool için girdi olark kullanılabilir.

Whidbey
Everett’den sonra Longhorn’dan önceki sonraki nesil Visual Studio

Whistler
Windows XP için çıkmadan önceki kod adı

Windows 2000 Server
Microsoft BackOffice Server 2000 ürün ailesinin merkez server işletim sistemi. Windows 2000 Server Windows NT Server 4.0dan sonra Windows Server 2003’dan öncedir.

Windows Forms Class Viewer
İsim uzayı ve sınıf bilgilerini aramaya ve göstermeye yarayan .NET programlama aracıdır.

Windows Forms Resource Editor
Windows Form içerisindeki lokalizasyon bilgisini göstermeye yarayan .Net programlama aracıdır.

Windows Form
Web Form klasik Windows uygulamaları geliştirmek için kullanlan .NET Framework nesnesidir.

Windows Installer
Windows 2000 ve XP için yazılım yükleme ve konfigürasyon servisidir. Bir çok .NET uygulaması XCOPY kullanılarak yayılabilir. Fakat bu işlem kompleks görevler gerektiriyorsa

Windows .NET Server 2003
Windows Server 2003’un orjinal adı. .Net adı ürün olmak yerine kurum stratejisi olduğunu belirtmek için atıldı.

Windows Server 2003
IIS 6.0 ve XML ve UDDI servisleri kullanarak .NetFramework ile güçlü entegrasyonu getiren yeni nesil Windows 2000 Server. Ürün daha önce Windows .NET Server 2003 olark biliniyordu.

WinFS
Longhorn’un bir parçası olan yeni, etkileşimli, dosya sistemive programlama modeli. WinFS faklı tiplerdeki data ve bilgiyi ilişkilendirebilecek ve kategorize edebilmeyi sağlayacaktır.
Bilgiler arasında ilişkiler belirleyebilecek ve bu ilişkiler de makinada ne depolandığına erişmeyi sağlayacaktır.

WinFX
Microsoft Longhorn Operating System ile çıkacak yeni windows API’sidir. Avalon, Indigo, ve WinFS için özellikler sunacak ve temel rutinleri gerçekleştirecektir.


X

XAML (Extensible Application Markup Language)
Longhorn uygulamalarında bir kullanıcı arayüzü ve yönetilen diğer prosedür kodları yaratmak için kullanılacak uygulama işaretleme dili.

XCOPY
.NET uygulamalarını dağıtmak için kullanılan MS-DOS dosya kopyalama programıdır. .NET assembly dosyaları kendileri hakkında bilgi içeren dosyalar olduğundan ve registery (yazmaç) kaydı gerektirmediğinden, kolaylıkla kopyalanarak dağıtılabilirler.



Y

Yukon

.NET kurumsal sunucularından , SQL 2000 Sunucusundan sonra gelecek olan yeni veritabanı sunucusunun kod adıdır.

Ben bunları biliyodum ama yinede paylaşım güzel ellerine sağlık

bişe deil

Paylaşım için teşekkürler.Bende biliyordum.Ama başkalarına yararlı olur inşallah.

bir ikisini bilmiyodum çok saol ellerine sağlık

çok karışık bea

hepsi herkes için gerekli değil zaten

sağol ama gerçekten benim için gerekli değil